|
نوگرایی در تونس: از پیدایش نگاه انتقادی تا شکل گیری دیدگاه سکولاریستی در باب مدرنیته
|
زهرا میرزایی*   ، ولی اله برزگر کلیشمی ، احمد بادکوبه هزاوه ، عباس برومند اعلم |
| دانشگاه امام خمینی ، zahra.mirzaei18@yahoo.com |
|
|
چکیده: (2554 مشاهده) |
تونس از جمله کشورهای مغرب عربی، همچون سایر سرزمینهای جهان اسلام در نخستین دهههای قرن نوزدهم میلادی با مدرنیته آشنا شد. نخستین گامهای نوگرایی در تونس با نوسازی‌های «احمد بای» (1837-1855م) و جانشیناش آغاز شد و تا شروع استعمار فرانسه (1881م) ادامه داشت. در این دوره بیشتر نوسازی‌ها وجه مادی داشت و الگوگرفته از کشورهای اروپایی به‌خصوص فرانسه بود. ورود استعمار فرانسه (1881-1956م) و رشد جریان اصلاحطلبی دینی در منطقه و نفوذ آن به تونس نقش بسیاری در تغییر دیدگاه مسلمانان منطقه نسبت به غرب و مدرنیته داشت. متفکران نوگرای دورۀ استعمار، با مسئلۀ مدرنیته و غرب که زادگاه آن بود، با نوعی رویکرد انتقادی برخورد کردند. دغدغۀ اصلی گفتمان مذکور این بود که چگونه میتوان به جهان اسلام قدرت بخشید؟ راه رسیدن به رشد و ترقی و اصلاحات اساسی چیست؟ بر همین اساس، محور اصلی تفکر آنان تأکید بر اصالت عقل و علم، عصری‌سازی نهادهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در چارچوب فرهنگ عربی- اسلامی بود. از نظر آنان راه رسیدن به اصلاحات واقعی تقویت موقعیت جهان اسلام در برابر تمدن غرب و تمییز قائل شدن میان غرب استعمارگر و دستاوردهای تکنولوژیکی آن بود. پیروان این گفتمان در راه رسیدن به هدف خود با تولید نظام معنایی چون تحول نظام آموزشی، سیاسی، بیان مشکلات موجود در جامعه، انواع نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی، خطر استبداد داخلی و استعمار خارجی و بیان دال‌هایی چون عدالت و حقوق فردی و اجتماعی، آیندهای روشن و آرمانی برای مردم ترسیم و با برجسته کردن گفتمان خود با ابزارهای گوناگون، زمینۀ هژمونیک کردن خود و به حاشیه راندن گفتمان رقیب یعنی سنت‌گرایان را فراهم کردند. البته در اواسط قرن بیستم و با ظهور گفتمان ملیگرایان که اغلب از تحصیلکردگان در فرانسه بودند، اسلام‌گرایان از ارائۀ راهکارهای ایدئولوژیک و متناسب با نیازهای جدید جامعۀ تونس باز ماندند. از آنجا که آنها برای تربیت و ایجاد نیروی انسانی کارآمد به منظور برآوردن زیرساختهای یک دولت مدرن و توسعه یافته در عرصههای اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و تربیتی طرح مناسبی نداشتند، مغلوب گفتمان ملیگرایان شدند. در جستار حاضر تلاش شده است تا با رویکرد توصیفی- تحلیلی زمینه‌ها و عوامل مؤثر در پیدایش گفتمان انتقادی دربارۀ مدرنیته، ماهیت و ویژگی‌های آن و برخی از مهم‌ترین تحولات نوین در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی بیان شود.
|
|
| واژه‌های کلیدی: تونس، مدرنیته، نگاه انتقادی به مدرنیته، نوگرایان، سنت‌گرایان |
|
|
متن کامل [PDF 525 kb]
(544 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي تاریخ اسلام
دریافت: 1398/6/5 | ویرایش نهایی: 1399/8/11 | پذیرش: 1399/1/19 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1399/7/2 | انتشار: 1399/4/10 | انتشار الکترونیک: 1399/4/10
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
