|
جایگاه دینی، علمی و اجتماعی-سیاسی موبدان در
سده‌های نخستین ورود اسلام به ایران
|
لیلا خسروی*   ، محسن معصومی |
| دانشگاه تهران، گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی ، mlk.tehrani@gmail.com |
|
|
چکیده: (2802 مشاهده) |
موبدان درجامعه طبقاتی ساسانیان از جایگاه رفیعی برخوردار بودند؛ ولی با ورود اسلام و کم رنگ شدن تدریجی دین زرتشت در ایران، سرنوشت آنان دستخوش تغییرشد. دانستن این نکته اساسی که این تغییر، چه تأثیری در نقش آنان در عرصههای مختلف دینی- علمی، و سیاسی - اجتماعی داشت، ذهن را به تکاپو وا می‌دارد. با مراجعه به منابع اندک باقیمانده از آغاز فتوح، تا حدّی روشن میشود که جایگاه سیاسی موبدان از همان آغاز، به طور جدّی دچار آسیب شد، ولی آنان تا تا حدود سه سده هم‌چنان مرجع دینی مردم بودند و تا حدی پایگاه اجتماعی خود را حفظ کرده بودند.
در دوره امویان، مسلمانان اصراری بر تغییر دین ایرانیان نداشتند؛ از این روی، آتشکدهها برپا بود و موبدان پاسخگوی سؤالات شرعی بهدینان بودند؛ اما با روی کار آمدن عباسیان، به تدریج آتشکدهها به مساجد تبدیل شد و موبدان پایگاههای خود را از دست دادند. البتّه به دلیل نزدیکی خلفای عبّاسی به ایرانیان و واگذاری مناصب بالا به نومسلمانان ایرانی، و نیز به دلیل وجود فضای تساهل به ویژه در دوره نخست عباسی، موبدان مجال یافتند تا خود را به بزرگان حکومت و خلفایی چون مأمون، معتصم و متوکّل نزدیک سازند. در این میان، حفظ شعایر دینی و میراث فرهنگی ایرانیان نیز برعهده آنان بود. مورّخان و دانشمندان مسلمانی چون مسعودی(345)، ابنندیم(390)، مطهر مقدسی(اواخر سده4) و مسکویه(421) و با آنان تعاملاتی داشتند. پس از حدود سه سده به دلیل گرایش زرتشتیان به اسلام، مقام و جایگاه اجتماعی و دینی موبدان هم به شدّت متزلزل شد؛ به طوری که برخی از آنان مجبور شدند برای گذران معاش، به امور دیگری پردازند و حتّی فرزندان خود را از درآمدن در کسوت موبدان منع کردند. این روند رو به کاهش نقش موبدان، با استفاده از منابع مکتوب به جا مانده از مورخان مسلمان سده‌های نخستین، کتب پهلوی برگردان شده به فارسی، و آثار تحلیگران بعدی (غربی یا مسلمان) و با روش تاریخی مورد بررسی قرار گرفت.
|
|
| واژه‌های کلیدی: موبدان زرتشتی، ایران - سده‌های نخستین پس از اسلام |
|
|
متن کامل [PDF 392 kb]
(786 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي تاریخ اسلام
دریافت: 1396/6/22 | ویرایش نهایی: 1399/7/20 | پذیرش: 1396/6/22 | انتشار: 1396/6/22 | انتشار الکترونیک: 1396/6/22
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
