چگونگی کنشگری انسان در کنار قانونهای فراگیر تاریخی از جمله موضوعاتی است که ذهن نظریهپردازان تاریخ را به خود مشغول داشته است. با توجه به مکتبهای گوناگون کلامی و مذهبهای مختلف فقهی در جهان اسلام، این موضوع شایسته بررسی است که مورخان مسلمان باورمند به سنتهای الهی که اغلب به یکی از این مکتبها و مذهبها گرایش و یا انتساب داشته دیدگاه خود در باره مسأله جبر و اختیار را چگونه با تحلیل و تبیین رویدادهای تاریخی پیوند زده و کارگردانی خداوند در تاریخ را چگونه با بازیگری انسان همراه ساختهاند. این نوشتار میکوشد دیدگاه ابوالعباس تقیالدین مقریزی (845 ق.) مورخ پرآوازه شافعی مذهب و اشعری مسلکِ عصر ممالیک را در این زمینه با روشی وصفی تحلیلی و از طریق استخراج دادههای مرتبط در آثار او و سنجش آنها با رویکرد کلامی وی مورد بررسی قرار دهد. یافتههای این پژوهش ، حکایتگر آن است که مقریزی ، علیرغم تمایلات جبرگرایانه و اعتقاد به نظریه کسب اشعری در تاریخنگاری خود به متون دینی متمایل به اختیار و آزادی انسان و نقش فعال او در رویدادهای تاریخی استناد نموده است.
کلیدواژه ها: مقریزی، تاریخنگاری اسلامی، سنتهای الهی، قانونهای فراگیر تاریخی، جبر تاریخی
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله: تخصصي تاریخ اسلام دریافت: 1396/6/4 | ویرایش نهایی: 1398/4/20 | پذیرش: 1397/1/14 | انتشار: 1398/4/20 | انتشار الکترونیک: 1398/4/20
rooholahiamiri Z, alviri M. Divine Customs and Man’s role in Historical events; a case study of the viewpoint of Taqi ud-Din Maqrizi {845 A.H.}. مطالعات تاریخ اسلام 2019; 11 (40) :35-54 URL: http://journal.pte.ac.ir/article-1-138-fa.html
روح الهی امیری زهرا، الویری محسن. انسان مختار، انسان کاسب،؟! بررسی اندیشه مقریزی در تاریخنگاری
تقابل یا تطابق دیدگاه کلامی بر اندیشه تاریخی؟ بررسی موردی تقی الدین علی مقریزی
. فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام. 1398; 11 (40) :35-54