استاد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران ، naghizadeh@um.ac.ir
چکیده: (1869 مشاهده)
انگارۀ «رجعت» از جایگاه ویژه‌ای در میان محافل حدیثی و کلامی امامیۀ متقدم برخوردار بود. از منظر کلامی مهم‌ترین دلیل اثبات رجعت نزد امامیه، استناد به گزارش‌های فراوان روایی و تفسیری است. با این حال، داشتن تلقی صحیح از گزارش‌های مرتبط با رجعت، منوط به شناسایی تاریخ اندیشه و جریان‌های مربوط به دوره‌های کاربرد این اصطلاح است؛ زیرا فرایند بسط و تثبیت آموزه‌ای اعتقادی همانند رجعت، حاصل مجموعه‌ای از کنش‌های مختلف است. در پژوهش حاضر تلاش شده است با رویکردی تاریخ‌انگاره‌ای به بررسی این مسئله پرداخته شود و از میان گزارش‌های موجود، دستۀ مهمی از این گزارش‌ها که عمدتاً مشتمل بر تطبیق یا تأویل برخی از آیات است، بررسی شده و سیر تطور انگارۀ رجعت در گزارش‌های مربوطه تا پایان دورۀ غیبت صغری واکاوی شده است. این پژوهش نشان می‌دهد که در سدۀ اول قمری کاربرد انگارۀ «رجعت» به معنای بازگشت و نامیرایی حضرت علی(ع)، توسط سبائیه مطرح شد؛ در سدۀ دوم تقابل با عامه و تثبیت دکترین کلامی شیعه دربارۀ انگاره «رجعت» شکل گرفت؛ در سدۀ سوم مؤلفه‌های جدید به هستۀ روایات سده دوم هجری افزوده شد و در نهایت، در دورۀ غیبت صغری، گسترش و انعکاس روایات تأویل رجعت در مکتوبات حدیثی را شاهدیم.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله: تاریخ اسلام/تاریخ صدر اسلام دریافت: 1403/2/21 | ویرایش نهایی: 1403/9/24 | پذیرش: 1403/5/10 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1403/6/21 | انتشار: 1403/5/10 | انتشار الکترونیک: 1403/5/10
aghagolizadeh Z, gerami S, naghizadeh H. The Evolution of the Concept of "Return” (rajʿah) up to the End of the Minor Occultation with Emphasis on the Interpretation of Resurrection Verses. مطالعات تاریخ اسلام 2024; 16 (61) : 1 URL: http://journal.pte.ac.ir/article-1-1133-fa.html
آقاگلی زاده زینب، گرامی سید محمد هادی، نقی زاده حسن. سیر تطور انگارۀ «رجعت» تا انتهای عصر غیبت صغری با تأکید بر تأویل آیات قیامت. فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام. 1403; 16 (61) :7-38
