[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
آمارنشریه::
مقالات در دست چاپ::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
..............
مقالات منتشر شده: 423
نرخ پذیرش: 45.8
نرخ رد: 54.2
میانگین داوری: 154 روز
میانگین انتشار: 172 روز
..
نماد اعتماد الکترونیک
..
نشانی:
نام صاحب امتیاز: سیدهادی حسینی خامنه
نشانی: تهران- خیابان ولیعصر (عج)- خیابان شهید عباسپور- خیابان برادران- کوچه شهروز شرقی- پلاک 9
تلفن: 88676861
دورنگار: 88676860
..
:: فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام ::
برگشت به فهرست مقالات برگشت به فهرست نسخه ها
متوکل علی‌الله احمدبن سلیمان، احیاگر و آغازگر دوره‌ی دوم حکومت زیدیه‌ی یمن (حک. ۵۳۲-566هـ.ق)
محمدتقی سازندگی*
قم ، Mt.sazandegi92@Gmail.com
چکیده:   (128 مشاهده)
المتوکل علی‌الله احمدبن سلیمان(م.۵۶۶ق)، پس از افول حکومت فاطمیان مصر و حکومت صلیحیان اسماعیلی، درسال ۵۳۲ دریمن قیام کرد و توانست برمناطق شمالی مستولی گردد و زیدیه را که به‌مدت یک‌قرن درفترت وانزوای سیاسی بود، دوباره احیا کند وبا تکاپوی سیاسی وفرهنگی، به‌عنوان آغازگر دوره‌ی دوم، شناخته شود. سؤال این پژوهش این است‌که متوکل چگونه توانست در عرصه‌ی سیاسی و فرهنگی به زیدیه جانی دوباره ببخشد!؟ هدف این است تا نقش فعالیت‌های متوکل و تاثیر آن بر احیای زیدیه در قرن ششم، واکاوی شود. مقاله‌ی حاضر می‌کوشد با شناخت عوامل و موانع پیشرفت متوکل، با روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع تاریخی کتابخانه‌ای، نقش قدرت سیاسی وفرهنگی متوکل را ارزیابی نماید. حمایت سیاسی و نظامی متوکل از علمای زیدیه، برقراری صلح میان قبایل، احیای حدود و احکام الهی و تألیف آثار متعدد و تربیت شاگردان برجسته، برخی از تلاش‌های متوکل است.این نتیجه به‌دست آمد که علی‌رغم فعالیت حسینیه و مطرفیه، عدم انسجام زیدیه‌ی صعده
واژه‌های کلیدی: المتوکل احمدبن سلیمان، زیدیه، مطرفیه، حسینیه، یمن.
     
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي تاریخ اسلام
دریافت: 1402/6/14 | ویرایش نهایی: 1403/1/19 | پذیرش: 1402/11/14 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1402/12/9
فهرست منابع
1. ابن‌أبی‌الرجال، احمدبن‌ صا‌لح‌ (۱۴۲۵)، مطلع البدور و مجمع البحور فی تراجم رجال الزیدیه، تحقیق عبد الرقیب مطهر و محمد حجر، ج۲، صعده: مرکز اهل البیت(ع) للدراسات الاسلامیه.
2. ابن‌حائک، ابومحمد حسن‌بن احمد همدانی، (۱۳۸۶)، الاکلیل من اخبار الیمن و انساب الحمیر، تحقیق محب‌الدین الخطیب، ج۸، قاهره: السلفیه.
3. ............................................ (۱۴۰۳)، صفه جزیره العرب‌، تحقیق محمدبن علی أکوع‌، ج۱، صنعا: مکتبه الارشاد.
4. ابن‌حمزه، منصور بالله عبداللّه‌بن سلیمان حسینی (۱۴۰۶)، الشافی، ج۱، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
5. ابن‌خلدون، عبدالرحمن‌بن محمد (۱۳۶۳)، العبر، تحقیق عبدالمحمد آیتی، ج۳، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
6. ................................................ (۱۴۰۸)، تاریخ ابن‌خلدون، تحقیق سهیل زکار، ج۳، بیروت: دار الفکر.
7. ابن‌دیبع، أبی‌الضیا عبدالرحمن‌بن علی الشیبانی الزبیدی (۱۴۰۹)، قره‌ العیون فی أخبار الیمن المیمون، تحقیق محمد الأکوع، قاهره: السلفیه.
8. ................................................... (۱۴۶۱)، نشر المحاسن الیمانیه فی خصائص الیمن و نسب القحطانیه، تحقیق احمد راتب حموش، بیروت: دار الفکر المعاصر.
9. ابن‌فند، محمدبن ‌علی (۱۴۲۳)، مآثر الابرار فی تفصیل مجملات الاخبار، تحقیق عبدالسلام الوجیه و خالد المتوکل، ج۲، عمان: مؤسسه الامام زیدبن ‌علی.
10. ابن‌قاسم، یحیی‌بن حسین (۱۳۸۸)، غایه الامانی فی اخبار القطر الیمانی، تحقیق سعید عبدالفتاح عاشور و محمد مصطفی زیاده، ج۱، قاهره: [بی‌نا].
11. ابن‌مجاور، ابوالفتح نجم‌الدین یوسف‌بن یعقوب‌بن محمد‌بن علی شیبانی دمشقی (۱۹۹۶)، تاریخ المستبصر، تحقیق ممدوح حسن محمّد، ج۱، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.
12. اکوع، اسماعیل‌بن علی (۱۴۱۷)، هجر العلم و معاقله فی ‌الیمن، ج۲، دمشق: دار الفکر.
13. ثقفی، سلیمان‌بن یحیی (۲۰۰۲)، سیره الامام متوکل علی‌الله احمدبن سلیمان، تحقیق عبدالغنی محمد عبدالعاطی، [بی‌جا]: عین الدراسات و بحوث الانسانیه.
14. جرافی، عبدالله‌بن عبدالکریم الیمنی (۱۴۰۷)، المقتطف من تاریخ الیمن، بیروت: العصر الحدیث.
15. حجری، محمدبن أحمدبن علی (۱۴۱۶)، مجموع البلدان الیمن و قبائلها، تحقیق محمدبن احمد و اسماعیل‌بن علی اکوع، ج۱، ۲، ۳، صنعا: دارالحکمه الیمانیه.
16. حسینی اشکوری، احمد (۱۴۱۳)، مؤلفات الزیدیه، ج۲، قم: مکتبه آیهالله العظمی المرعشی النجفی(ره).
17. حموی، یاقوت‌بن عبدالله (۱۳۸۰)، معجم البلدان، ترجمۀ علی‌نقی منزوی، ج۵، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
18. خزرجی، أبی‌حسن علی انصاری (۱۴۰۱)، العسجد المسبوک فیمن ولی الیمن من‌ الملوک، دمشق: دارالفکر، چ۲.
19. خزرجی، علی‌بن حسن (۱۴۳۰)، العقد الفاخر الحسن فی طبقات أکابر أهل الیمن، ج۱، ۳، صنعا: مکتبه الجیل الجدید.
20. دیلمی، محمدبن ‌حسن (۱۹۵۰)، قواعد عقائد آل‌ محمد(ص) فی ‌الردّ علی ‌الباطنیه، تحقیق اشتروتمان، پاریس: دار البیبلیون.
21. ربعی، مفرح‌بن احمد (۱۴۱۳)، سیره الأمیرین الجلیلین الشریفین الفاضلین (القاسم و محمد ابنی جعفر ابن الإمام القاسم بن علی العیانی)، تحقیق عبدالغنی محمد عبدالعاطی‌، بیروت: المؤسسه الجامعیه للدراسات و النشر و التوزیع.
22. زباره، محمدبن محمدبن یحیی الحسنی الیمنی الصنعانی (۱۴۱۹)، خلاصه المتون فی انباء و نبلاء الیمن المیمون، ج۲، صنعا: مرکز التراث الیمنی.
23. زرکلی، خیرالدّین (۲۰۰۲)، الاعلام، ج۸، بیروت: دار العلم للملایین.
24. زکّار، سهیل (۲۰۰۷)، الجامع فی أخبار القرامطه، ج۱، دمشق: التکوین.
25. زید، علی محمد (۱۹۹۷)، تیارات معتزله الیمن فی ‌القرن السادس الهجری، صنعا: المرکز الفرنسی للدراسات الیمنیه.
26. سبحانی، جعفر (۱۴۲۴)، معجم طبقات المتکلمین، ج۲، قم: مؤسسه الإمام الصادق.
27. سناعی، شمس‌الدین جعفربن احمدبن عبدالسلام تمیمی بهلولی (۱۴۲۲)، تیسیر المطالب فی أمالی أبی‌طالب، صنعا: مؤسسه الإمام زیدبن علی الثقافیه.
28. شامی، احمدبن محمد (1426)، تاریخ الیمن الفکری فی‌ العصر العباسی، ج۱، ۲، بیروت: منشورات العصر الحدیث.
29. شهاری، ابراهیم‌بن قاسم‌بن مؤید بالله (۱۴۲۱)، طبقات الزیدیه الکبری (بلوغ المراد الی معرفه الاسناد)، تحقیق عبدالسلام‌بن عباس وجیه، ج۱، ۲، ۳، صنعا: مؤسسه الامام زیدبن علی الثقافیه.
30. عرشی، حسین‌بن احمد (۱۳۱۸)، بلوغ المرام فی شرح مسک الختام فی من تولّی ملک الیمن من ملک و امام، به کوشش انستاس ماری کرملی، بیروت: [بی‌نا].
31. عماره یمنی، ابومحمد‌بن أبی‌الحسن (۱۹۸۵)، تاریخ الیمن؛ المختصر المنقول من کتاب العبر، اخبار القرامطه بالیمن موسوم به المفید فی أخبار صنعاء و زبید، صنعا: مکتبه الإرشاد.
32. فقیه محمدی جلالی، محمد مهدی (۱۳۸۵)، تاریخ تشیع و مزارات شهرستان ساری، قم: انتشارات وثوق.
33. فؤاد سید، أیمن (۱۴۰۸)، تاریخ المذاهب الدینیه فی ‌البلاد الیمن حتی نهایه القرن السادس الهجری، بیروت: دار المصر اللبنانیه.
34. قزوینی، زکریابن محمد (۱۳۷۳)، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمۀ جهانگیرمیرزا قاجار، تهران: امیرکبیر.
35. مادلونگ، ویلفرد (۱۹۸۷)، اخبار ائمه الزیدیه فی طبرستان و دیلمان و جیلان (رساله یوسف‌بن ‌أبی‌الحسن)، بیروت: مطبعه المتوسط.
36. ............................... (۱۳۷۵)، مکتب‌ها و فرقه‌های اسلامی در سده‌های میانه، ترجمۀ جواد قاسمی، مشهد: آستان قدس رضوی.
37. متوکل، احمدبن سلیمان (۱۴۲۴)، حقائق المعرفه، صنعا: مؤسسه الإمام زیدبن علی الثقافیه.
38. مُحَلّی، حُمَیدبن ‌احمد (1۴۲۳)، الحدائق الوردیه فی مناقب ائمه الزیدیه، تحقیق مرتضی‌بن ‌زید المحطوری الحسنی، ج۲، صنعا: مکتبه بدر.
39. مدنی، ضامن‌بن شدقم (۱۴۲۶)، تحفه الأزهار و زلال الأنهار فی نسب أبناء الأئمه الأطهار، ج۱، [بی‌جا]: التراث المکتوب.
40. مطاع، احمدبن احمد (۱۹۸۶)، تا‌ریخ‌ الیمن‌ الاسلامی، تحقیق‌ عبدالله‌ محمد الحبشی‌، بیروت: منشورات‌ المدینه‌.
41. مقحفی، ابراهیم احمد (۱۹۸۵)، معجم المُدن و القبائل الیمنیه، ج۱، ۲، صنعاء: منشورات دار الحکمه.
42. مؤیدی، مجدالدین‌بن محمد حسنی (۱۴۳۸)، التُّحَفُ شرح ‌الزُّلَف، صنعا: مکتبه أهل ‌البیت(ع).
43. واسعی، عبدالواسع‌بن یحیی یمانی (۱۳۴۶)، تاریخ الیمن؛ فرجه الهموم و الحزن فی حوادث و تاریخ الیمن، قاهره: [بی‌نا].
44. وجیه، عبدالسلام (۱۴۲۰)، اعلام المؤلفین الزیدیه، عمان: مؤسسه الامام زیدبن ‌علی.
45. Shahari, Ibrahim ibn Qasim ibn Mu'ayyad bi-llah (1421). Tabaqat al-Zaidiyyah al-Kubra (Bulugh al-Murad ila Ma'rifah al-Asnad), edited by Abd al-Salam ibn Abbas Wajih, vols. 1, 2, & 3. Sana'a: Mu'assasah al-Imam Zayd ibn Ali al-Thaqafiyyah.
46. Akwa', Ismail bin Ali (1417). Hijr al-Ilm wa Ma'aqilihi fi al-Yaman, vol. 2, Damascus: Dar al-Fikr.
47. Ammara Yemeni, Abu Muhammad ibn Abi al-Hasan (1985). Tarikh al-Yaman; al-Mukhtaṣar al-Manqul min Kitab al-'Ibr, Akhbar al-Qaramitah bi-al-Yaman Musawwam bi-al-Mufid fi Akhbar Sana'a wa Zabid. Sana'a: Maktabat al-Irshad.
48. Arshi, Husayn ibn Ahmad (1318). Bulugh al-Maram fi Sharh Musk al-Khatam fi Man Tawalla Malik al-Yaman min Malik wa Imam, edited by Anastas Marie Karmaly. Beirut: [n.p.].
49. Daylami, Muhammad ibn Hasan (1950). QawaidAqa'id Al al-Muhammad (S) fi al-Radd 'ala al-Batiniyyah. Edited by Strothmann. Paris: Dar al-Bibliothéque.
50. Fouad Sayyed, Ayman (1408). History of Religious Sects in Yemen Until the End of the Sixth Century Hijri, Beirut: Dar al-Mashriq al-Lubnaniyah.
51. Hamwi, Yaqut ibn Abdullah (1380). Mujam al-Buldan. Translated by Ali Naqi Manzavi. Vol. 5. Tehran: Sazman-e Miras-e Farhangi Keshvar.
52. Hijri, Muhammad ibn Ahmad ibn Ali (1416). Majmu al-Buldan al-Yaman wa Qaba'il-ha. Edited by Muhammad ibn Ahmad and Ismail ibnAli Akwa'. 3 vols. Sana'a: Dar al-Hikmah al-Yamaniah.
53. Hosseini Ashkuri, Ahmad (1413). Mu'allifat al-Zaidiyyah. Vol. 2. Qom: Maktabat Ayatollah al-Uzma al-Marashi al-Najfi (ra).
54. Ibn Abi al-Rijal, Ahmad bin Salih (1425). Matla' al-Budur wa Majma' al-Buhur fi Tarajim Rijal al-Zaidiyyah, edited by Abdul Raqib Mutahhar and Muhammad Hajr, vol. 2, Sa'dah: Markaz Ahl al-Bayt li-l-Dirasat al-Islamiyyah.
55. Ibn al-Ha'ik, Abu Muhammad Hasan bin Ahmad Hamdani (1386). Al-Iklil min Akhbar al-Yaman wa Ansab al-Hamir, edited by Muhib al-Din al-Khatib, vol. 8, al-Salfiyyah, Cairo.
56. Ibn al-Ha'ik, Abu Muhammad Hasan bin Ahmad Hamdani (1403). Sifat Jazirat al-Arab, Muhammad bin Ali Akwa', vol. 1, Sana'a: Maktabat al-Irshad.
57. Ibn Dibe', Abi al-Diya' Abdul Rahman bin Ali al-Shaibani al-Zabidi (1409). Qurat al-Uyūn fi Akhbar al-Yaman al-Maymun, edited by Muhammad al-Akwa', Cairo: al-Salfiyyah.
58. Ibn Dibe', Abi al-Diya' Abdul Rahman bin Ali al-Shaibani al-Zabidi (1461). Publishing Yemeni Virtues in the Characteristics of Yemen and the Lineage of Qahtan, researched by Ahmed Rateb Hamoush, Beirut: Dar Al-Fikr Al-Mu'asir.
59. Ibn Fund, Muhammad bin Ali (1423). Ma'athir al-Abrar fi Tafsil Mujmalat al-Akhbar, edited by Abdul Salam al-Wajih and Khalid al-Mutawakkil, vol. 2, Oman: Mu'assasat al-Imam Zayd bin Ali.
60. Ibn Hamza, Mansur billah Abdullah bin Sulayman Husseini (1406). Al-Shafi, vol. 1, Beirut: Mu'assasat al-A'lami li-l-Matbu'at.
61. Ibn Khaldun, Abdul Rahman bin Muhammad (1363). Al-Ibar, edited by Abdul Muhammad Aiti, vol. 3, Tehran: Mu'assasat al-Dirasat wa al-Tahqiqat al-Thaqafiyyah.
62. Ibn Khaldun, Abdul Rahman bin Muhammad (1408). Tarikh Ibn Khaldun, edited by Suhayl Zakar, vol. 3, Beirut: Dar al-Fikr.
63. Ibn Majawir, Abu al-Fath Najm al-Din Yusuf bin Ya'qub bin Muhammad bin Ali Shaibani Dimashqi (1996). Tarikh al-Mustabsir, edited by Mamduh Hassan Muhammad, vol. 1, Cairo: Maktabat al-Thaqafah al-Diniyyah.
64. Ibn Qasim, Yahya bin Hussein (1388). Ghayat al-Amani fi Akhbar al-Qatr al-Yamani, edited by Said Abdul Fattah Ashur and Muhammad Mustafa Zayadah, vol. 1, Cairo: [n.p.].
65. Jalali, Mohammad Mahdi Faqih (1385). History of Shiaism and Shrines of Sari County. Qom: Vosogh Publications. .[ In Persian [.
66. Jarrafi, Abdullah ibn Abd al-Karim al-Yemeni (1407). Al-Muqtaṭaf min Tarikh al-Yaman. Beirut: al-'Asr al-Hadith.
67. Khazraji, Abi al-Hasan Ali Ansari (1401). Al-Asjad al-Masbuk fi-man Wali al-Yaman min al-Muluk. 2nd ed. Damascus: Dar al-Fikr.
68. Khazraji, Ali ibn Hasan (1430). Al-'Uqd al-Fakhir al-Hasan fi Tabaqat Akabir Ahl al-Yaman, vol. 1-3, Sanaa: Maktabat al-Jayl al-Jadid.
69. Madelung, Wilferd (1375). Schools and Sects of Islam in the Middle Ages. Translated by Javad Qasemi. Mashhad: Astan Quds Razavi. [ In Persian [.
70. Madelung, Wilferd (1987). Akhbar al-A'immah al-Zaidiyyah fi Tabaristan wa Daylam wa Gilan (Risalah Yusuf ibn Abi al-Hasan). Beirut: Matba'at al-Mutawassit.
71. Motawakkel, Ahmad bin Sulaiman (1424). Realities of Knowledge, Sanaa: Imam Zeid bin Ali Cultural Foundation.
72. Muʾayyadī, Majd al-Dīn ibn Muḥammad Ḥasanī (1438). al-Tuḥaf Sharḥ al-Zulf. Sana'a: Maktabat Ahl al-Bayt.
73. Mudhni, Zamn bin Shadqam (1426). The Gift of Flowers and the Purity of Rivers in the Genealogy of the Offspring of the Immaculate Imams, vol. 1, [Publisher Not Specified]: Al-Turath Al-Maktoub.
74. Muhallī, Ḥumayd ibn Aḥmad (1423). Al-Ḥadā'iq al-Wardīyyah fī Manāqib A'immah al-Zaidiyyah. Edited by Murtada ibn Zayd al-Mahturi al-Hasani. Vol. 2. Sana'a: Maktabat Badr.
75. Muqḥafī, Ibrāhīm Aḥmad (1985). Muʿjam al-Mudun wa al-Qabāʾil al-Yamanīyyah. Vols. 1 & 2. Sana'a: Manšūrāt Dār al-Ḥikmah.
76. Muṭṭaʿ, Aḥmad ibn Aḥmad (1986). Tārīkh al-Yaman al-Islāmī. Edited by ʿAbd Allāh Muḥammad al-Ḥabashī. Beirut: Manšūrāt al-Madīnah.
77. Qazvini, Zakariyya ibn Muhammad (1373). Athar al-Bilad wa Akhbar al-Ibad. Translated by Jahangir Mirza Qajar. Tehran: Amir Kabir .[ In Persian [.
78. Rabii, Mufrakh bin Ahmad (1413). The Biography of the Honorable, Virtuous Princes (Al-Qasim and Muhammad, Sons of Ja'far, Son of Imam Qasim bin Ali Al-Ayani), edited by Abdulghani Muhammad Abdul-Aati, Beirut: Al-Mu'assasah al-Jami'iyah lil-Dirasat wa al-Nashr wa al-Tawzi'.
79. Sana'i, Shams al-Din Ja'far ibn Ahmad ibn Abd al-Salam Tamimi Bahloli (1422). Taysir al-Matālib fi Amālī Abī Ṭālib. Sana'a: Mu'assasah al-Imam Zayd ibn Ali al-Thaqafiyyah.
80. Shami, Ahmad ibn Muhammad (1426). Tarikh al-Yaman al-Fikri fi al-Asr al-Abbasi, vols. 1 & 2. Beirut: Manshurat al-'Asr al-Hadith.
81. Subhani, Ja'far (1424). Mu'jam Tabaqat al-Mutakallimin, vol. 2. Qom: Mu'assasah al-Imam al-Sadiq.
82. Thaqfi, Sulayman ibn Yahya (2002). Sirat al-Imam al-Mutawakkil ala Allah Ahmad ibn Sulayman. Edited by Abd al-Ghani Muhammad Abd al-Ati. [Place of publication not given]: 'Ain al-Dira.
83. Wajih, Abdul Salam (1420). The Notables of Zaidi Authors, Oman: Imam Zeid bin Ali Foundation.
84. Wāsiʿī, ʿAbd al-Wāsiʿ ibn Yaḥyā Yāmānī (1346). Tārīkh al-Yaman; Farjat al-Humum wa al-Ḥuzn fī Ḥawādith wa Tārīkh al-Yaman. Cairo: al-Ṭabāʿah al-Salafīyyah.
85. Zakkar, Suhayl (2007). Al-Jami' fi Akhbar al-Qaramitah, vol. 1. Damascus: Al-Takwin.
86. Zarkali, Khayr al-Din (2002). Al-A'lam, vol. 8. Beirut: Dar al-Ilm lil-Malayin.
87. Zayd, Ali Muhammad (1997). Tiyarat Mu'tazilah al-Yaman fi al-Qarn al-Sadis al-Hijri. Sana'a: Al-Markaz al-Faransawi lil-Dirasat al-Yamaniyyah.
88. Zubarah, Muhammad ibn Muhammad ibn Yahya al-Hasani al-Yemeni al-San'ani (1419). Khulasat al-Mutun fi Anba' wa Nubala' al-Yaman al-Maymun, vol. 2. Sana'a: Markaz al-Turath al-Yemeni.
ارسال پیام به نویسنده مسئول

ارسال نظر درباره این مقاله
نام کاربری یا پست الکترونیک شما:

CAPTCHA



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
برگشت به فهرست مقالات برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهشكده تاريخ اسلام، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام A Quarterly Journal of Historical Studies of Islam
Persian site map - English site map - Created in 0.07 seconds with 43 queries by YEKTAWEB 4645