رویداد حمله مغول و سرنگونی حکومت خوارزمشاهیان موجب ایجاد تصویری سرزنشآمیز و نکوهش بار از سلطان محمد خوارزمشاه نزد مورخان و به تبع آن پژوهشگران گردیده است. چنین به نظر میرسد که این باور شایع در محتوای یکی از داستانهای مثنوی مولانا جلالالدین بلخی، به صورتی متفاوت به نمایش درآمده است و ظاهراً شاعر در اثر عرفانی خود رویکردی متفاوت در مورد سلطان محمد نشان داده است. این پژوهش درصدد است تا با واکاوی عوامل مختلفی از جمله عناصر زبانی به کار رفته در داستان، سرچشمههای روایی و تغییرات ایجاد شده در روایت جدید و انگیزههای احتمالی شاعر، به بررسی جنبههای خاص روایت مولانا در مورد سلطان برافتاده خوارزمشاهی پرداخته و این داستان عرفانی را به لحاظ تاریخی و سیاسی روزگار سرایش آن مورد ارزیابی قرار دهد.
Farrokhi Y. Mathnavi Ma’nvi᾽S Story about Sultān Muhammad Khawrazm Shāh under Scrutiny:A historical review of a mystical story. مطالعات تاریخ اسلام 2013; 5 (18) :117-138 URL: http://journal.pte.ac.ir/article-1-283-fa.html
فرخی یزدان. واکاوی داستانی از مثنوی معنوی درباره سلطان محمد خوارزمشاه
باز خوانی تاریخیِ داستانی از یک متن عرفانی
. فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام. 1392; 5 (18) :117-138